Moi przodkowie byli kowalami

Każdy genealog w swoich poszukiwaniach zakłada, że uda mu się odszukać swoich prapraprzodków. Nie jest to takie łatwe. Brakuje ksiąg kościelnych, dokumentów archiwalnych, ale kiedy już uda mu się ustalić jakiegoś praprzodka, nie spoczywa na laurach, tylko z uporem maniaka grzebie we wszystkich możliwych zakamarkach, by jak najwięcej dowiedzieć się o nim, o jego życiu, szuka pamiątek, przeprowadza wywiady z jeszcze żyjącymi osobami, poszerza wiedzę historyczną, potem buduje drzewo genealogiczne, tworzy biogramy i publikuje je w sieci, by pochwalić się swoimi osiągnięciami. Liczy na nie tylko na akceptację i oklaski, ale na współpracę osób spokrewnionych.
Jeszcze kilka lat temu nie było to takie łatwe. Ale ponieważ genealogia jest nauką bardzo zaraźliwą, coraz więcej osób skażonych jest tą chorobą. I to w przeciwieństwie do choroby zakaźnej jest zjawiskiem bardzo pożądanym i akceptowanym.
W mojej rodzinie krążyła historia, że przodkowie mojego dziadka matecznego przybyli z Austrii. W rodzinie spokrewnionej z prababką mówiło się, że przybyli z Niemiec, z pięknej Nadrenii, spod Francuskiej granicy. Niektórzy uważają, że przybyli z Bawarii. Nie udało mi się ustalić skąd właściwie przybyli, ale być może zostali skierowani w te strony, jako potrzebni rzemieślnicy do wykonywania narzędzi i wyrobów na potrzeby okolicznych folwarków.
Wiem, że kilku moich przodków z zawodu było kowalami.

Pradziadek Józef Feldman miał kuźnię w Kuryłówce. Zapewne wyuczył się zawodu od swojego ojca Adama i dostał po nim w spadku kuźnię. Po śmierci prapradziadka Adama jego żona Maria z Andresów poślubiła Filipa Horsta, nota bene 14 lat młodszego od siebie, również kowala. Jej syn z drugiego małżeństwa Jan Horst też był kowalem, o czym świadczą zapisy w księgach kościelnych ‘ferrifaber’.

Rodzina Horstów też miała kuźnię, a brat Filipa – Michał Horst, też kowal wżenił się w moją rodzinę. Nie byłoby w tym nic ciekawego, gdyby nie fakt, że tych dwóch braci Horstów – Filip i Michał wżenili w moją rodzinę, jeden poślubił moją praprababkę Marię z Andresów i jako jej drugi mąż został w ten sposób ojczymem mojej prababki Marianny z Millich , a drugi brat poślubił siostrę mojej prababki Katarzynę z Millich.
Jednym słowem dwie siostry Katarzyna i Marianna Milli miały w rodzinie dwóch braci Horstów. Dla Katarzyny to był mąż Michał, a dla Marianny to był ojczym Filip.
Kuźnię miały też w Kuryłówce spokrewnione rodziny Hausnerów i Schönbornów, a w Wierzawicach o kilka kilometrów odległych od Kuryłówki mieszkała kowalska rodzina Hartlebów, również spokrewniona z moimi przodkami. Nie spotkałam w zapisach kościelnych Kuryłówki innych kowali, niż tych, którzy są spokrewnieni ze mną.

Nasze okolice bogate były w rudę żelaza. Żelazo wytapiano z rud darniowych w prymitywnych piecach zwanych dymarkami. Produkcja żelaza połączona była z wytwarzaniem różnych narzędzi i innych wyrobów żelaznych.

Mimo kilku kuźni istniejących we wsi, kowalom roboty nie brakowało. Robili lemiesze, sierpy, kosy, motyki, łopaty, siekiery, noże, toporki, kłódki, klamki, zawiasy do drzwi, żelazne bramy, kraty okienne, okucia do skrzyń czy beczek i gwoździe. Na cmentarzach spotykamy misternie wykute krzyże nagrobne, być może to też dzieło miejscowych kowali.
Być może też sztole i podkowy potrzebne do podkuwania koni produkowane były przez moich przodków.

W dzieciństwie chętnie przebywałam u dziadków w Kuryłówce, miałam okazję przyglądać się ciężkiej pracy w kuźni prowadzonej u ich sąsiada. Niełatwa była praca kowala.
Jeden z pracowników dymał miechem, aby rozżarzyć węgiel w palenisku do odpowiedniej temperatury. W takim rozżarzonym węgle rozgrzewał żelazo, po czym walił młotem w żelazo formując na kowadle odpowiednie narzędzie, spod młota rozpryskiwały się iskry. Potem hartował narzędzie w zimnej wodzie. Na koniec, jeśli to była podkowa, mocował ją do końskiego kopyta.

Odwiedziłam kuźnię w Biedaczowie, od kowala dostałam na pamiątkę oryginalną podkowę, starą, wysłużoną. Stara kuźnia znajduje się przy dk 877.

Błędy w zapisach ksiąg kościelnych

Sporo czasu zajmuje mi zweryfikowanie zapisów w księgach kościelnych.

Mam świadomość, że w XIX w. chłopi byli niepiśmienni, zapisy prowadzono ze słuchu, nazwiska niemieckie spolszczano, w konsekwencji powielano błędy przy kolejnych zapisach. Dobrze, że większość moich przodków mieszkała, żeniła się, umierała w jednej  parafii. Porównując zapisy w różnych księgach, czy innych członków rodziny bądź dzieci, ułatwiło mi weryfikację konkretnej osoby. Mogę tylko współczuć tym, którzy mają porozrzucanych antenatów po różnych parafiach i nie mają możliwości takich porównań dokonać.

Przykładem mogą być moi prapradziadkowie.

Adam Milli ożenił się z Małgorzatą Schösser. Pomijam już zmienianą pisownię na Schosser, Schöser, Schesser. Małgorzata urodziła 3 córki – Mariannę, Katarzynę i Małgorzatę.

Marianna moja prababka w zapisach występuję w kilkunastu przypadkach jako córka Małgorzaty, ale w 1 przypadku zalazłam zapis jako córka Katarzyny.

Jej siostra Katarzyna w większości zapisów występuje poprawnie jako córka Małgorzaty, ale w 1 przypadku również ma wpisane jako córka Katarzyny.

 

 

  

 

Jan Horst wnuk Adama Milli i Małgorzaty Schosser (błędnie zapisano imię jako Katarzyna Schosser)

Anna Stanisława Feldman wnuczka Adama Milli i Małgorzaty Schosser (błędnie zapisano imię jako Katarzyna Schosser)

  Próbowałam dedukować, czy czasem Adam oprócz Małgorzaty nie miał drugiej żony o tym samym nazwisku Schösser, ale imieniu Katarzyna (a to się często zdarzało, że umierała żona, a facet żenił się z siostrą). Analiza zapisów wyklucza taką możliwość w przypadku mojej prababki i jej siostry. Mam natomiast kilka innych osób podejrzanych o wielożenność i to w rodzinie, chyba, że znowu należałoby zwalić winę na błędne zapisy. Zdarzają się przypadki, że facet ma 3-4 a nawet więcej żon i to takich, które też miały wcześniej kilku mężów. Ksiądz wpisywał I v., IIv. lub wdowa, ale nie zawsze wpisywał nazwisko rodowe kobiety powtórnie poślubionej. 

Mój 3x pradziadek Błażej Ćwikła ożenił się z Katarzyną Więcław. Odnalazłam bardzo wyraźnie zapisane nazwisko jego żony jako Wiesław w księdze zgonów ich syna Michała. Dobrze, że mieli kilkoro dzieci, dzięki czemu w różnych księgach dot. chrztów, ślubów, zgonów łatwo mi było ustalić, że to jednak Więcław.  

  

 

Linia matrylinearna Janiny Ordyczyńskiej z Gdulów

Janina Ordyczyńska z Gdulów to matką mojego męża. Co prawda zarówno syn jak i córka dziedziczą mitochondrialne DNA matki, jednak syn nie przekazuje go dalej swoim potomkom. W tym przypadku Piotr nie przekazał cech dziedziczonych przez matkę swoim synom. 

Teczki - Koperty osobowe w USC w Leżajsku

Szukając dokumentów w USC należy pamiętać, że dokumenty przechowywane są z ostatnich 100 lat. Później przekazywane są do Archiwum Państwowego w Rzeszowie. 
 Należy również pamiętać o podziałach administracyjnych kraju na przestrzeni różnych okresów historycznych. Leżajsk w różnych okresach miał swoje siedziby to w Leżajsku, to w Łańcucie.
          W okresie zaborów Leżajsk, kiedy był pod panowaniem austriackim należał do dystryktu w Łańcucie, a potem znalazł się w cyrkule rzeszowskim. 
         Kiedy w ramach cyrkułów utworzono 178 powiatów – Leżajsk został jednym z nich, ale na krótko bo przez okres 12 lat (do roku 1867), po tym okresie włączono go do powiatu łańcuckiego.
         Po II wojnie światowej Leżajsk administracyjnie należał do nowoutworzonego województwa rzeszowskiego ze stolicą w Rzeszowie. Pierwsze dowody osobiste wydawane były władze łańcuckie, jako, że Leżajsk w tym okresie należał do powiatu łańcuckiego ze starostwem w Łańcucie. Podobno Łańcut zniszczył wszystkie koperty osobowe z tego okresu.
      12 listopada 1955 roku po raz trzeci pojawiła się możliwość zaistnienia starostwa powiatowego na mapie administracyjnej państwa.
Usankcjonowano powstanie powiatu z siedzibą w Leżajsku (od stycznia 1956 r). W skład powiatu weszło 20 jednostek administracyjnych w tym miasto Leżajsk, osiedle Nowa Sarzyna i 18 gromad skupiających 48 wsi.
      Później wydawanie dokumentów typu dowody osobiste, paszporty, wkładki paszportowe przejęła Komenda Powiatowa Milicji Obywatelskiej w Leżajsku.
     Ewidencja kopert osobowych istnieje w USC w Leżajsku od 1975 r dopiero po przeprowadzeniu reformy administracyjnej kraju. W latach 1975-1998 Leżajsk - miasto administracyjnie należało do województwa rzeszowskiego, a dopiero potem, aż do chwili obecnej do województwa podkarpackiego.
     Jak poinformowała mnie kierowniczka Biura Dowodów Osobistych Urzędu Miasta Leżajska p. Małgorzata Macek właściwe koperty osobowe przechowywane są w Biurze Dowodów Osobistych tylko 10 lat po zmarłej osobie. Żeby znaleźć kopertę, trzeba znać serię i numer dowodu osobistego. Każda teczka idzie za osobą, która zmieniła miejsce zamieszkania oraz zmieniła swój dokument tożsamości. W związku z tym nie istnieją teczki osobowe osób, które się wyprowadziły z Leżajska.

Internet pomocny w genealogii

To było kilka lat temu. Ślęczałam w laboratorium nad mikroskopem, kiedy zadzwonił telefon.

- Dzień dobry pani Aniu. Tu mówi Małgorzata Zawilska.

Nie kojarzyłam zupełnie osoby, nazwisko nic mi nie mówiło.

- Jestem córką Marylki Ordyczyńskiej, tej, o której tak ciepło pisze pani na stronie internetowej poświęconej mojej mamie. Dzwonię z Gdyni.

Bardzo się ucieszyłam. Istotnie, stworzyłam stronę Marylce Ordyczyńskiej. Osobie, o której znalazłam niewielką wzmiankę w książce ‘Dzieje Leżajska’ – Józefa Półćwiartka. Motywacją było zbieranie informacji pomocnych w moich badaniach genealogicznych. Od czegoś trzeba było zacząć, a to była jedyna informacja o osobie noszącej nazwisko mojego męża. Nikt wśród rodziny nie potrafił mi powiedzieć, czy Marylka była krewną moich Ordyczyńskich. Nawet leżajscy regionaliści nie wiedzieli o niej nic więcej, niż to co było napisane książce. Założyłam więc witrynę, licząc na odzew Internetu.

Moja taktyka okazała się trafna. Radość była tym większa, że jak się dowiedziałam Marylka jeszcze żyje. A urodziła się w 1914 roku. Wielka wojna wybuchła 28 lipca, a dwa tygodnie później 15 sierpnia 1914 roku urodziła się Marylka >> Sylwetki Leżajszczan - Maryla Ordyczyńska 

Potem poszło już gładko. Małgosia okazała się bardzo serdeczną i gadatliwą osobą. Jednym tchem opowiadała mi o swojej mamie.

Absolwentka Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Bolesława Chrobrego w Leżajsku w 1933-1934. Należała do Sodalicji Mariańskiej.

Studentka Uniwersytetu JK we Lwowie. Ukończyła Wydział Historii. Należała do Narodowej Organizacji Wojskowej w Leżajsku. Aresztowana 16 maja 1940 roku, osadzona w jarosławskim, a następnie przemyskim więzieniu. Udało jej się uciec z więzienia, poszukiwana listem gończym, schroniła się w Warszawie. Zmieniła nazwisko na Sierpniewska. Po wojnie, po powrocie z robót w Niemczech (była więziona po Powstaniu Warszawskim) wyjechała w 1945 roku na Wybrzeże. Początkowo pracowała jako nauczycielka w LO w Pucku, potem w Trójmiejskich szkołach. Z uwagi na rozbieżności w tzw. prawdach historycznych zrezygnowała z pracy nauczyciela i do przejścia na emeryturę pracowała jako urzędnik w różnych instytucjach. Wyszła za mąż za Sławomira, syna byłego burmistrza Leżajska - Leopolda Zawilskiego. >> zobacz 
Ulica Burmistrzów Jana i Leopolda Zawilskich
Małgosia przesłała mi mnóstwo zdjęć, które wzbogaciły mój rodzinny album.

W 2009 r wysłałam do Marylki Almanach z moim artykułem ‘Genealogia rodziny na tle historii i tradycji regionu’, w którym opisałam ród Ordyczyńskich, umieszczając uzyskane m. in. od Marylki informacje o jej rodzicach, siostrach i braciach. 

Marylka Ordyczyńska

 Bardzo się ucieszyła z przesłanej książki.  Przesyłkę dostała w dniu swoich 95. urodzin, w chwili, kiedy właśnie świętowała w towarzystwie znajomych, sąsiadów i kuzynów, chwaląc się przy okazji otrzymaną książką.

Marylka Ordyczyńska

Moja bohaterka znana jest również w szerokim kręgu genealogów z naszego genealogicznego konkursu na najładniejszego przodka organizowanego na łamach portalu Genebase. Rywalizowała z Marylką jej koleżanka Janina Oleszkiewicz. Janka mieszkała na stancji u Ordyczyńskich na ul. Słowackiego w Leżajsku. 

Warto umieszczać w Internecie jak najwięcej informacji w nadziei, że ktoś na nie zareaguje. Uważam, że nawet jeśli są to materiały mało precyzyjne to przecież można liczyć na korektę osób zainteresowanych. Każda nawet najmniejsza informacje może naprowadzić na właściwy trop. Data może okazać się błędna, ale przy okazji inne informacje takie jak nazwa miejscowości, nazwisko, fakty historyczne mogą okazać się pomocne w poszukiwaniach. Dobrze, że mamy Internet, komunikatory i e-maile! Dzięki temu udało mi się poznać wieeeele osób, którzy pomogli mi rozpoznać osoby na fotografiach, które umieściłam w sieci, uzyskać wiele danych, rodzinnych zdjęć. Miałam okazję poznać osobiście rodzinę, która zainteresowała się naszym drzewem genealogicznym. Dzięki Internetowi miałam przyjemność poznać wspaniałych genealogów, podpowiadających jak, gdzie i po co szukać korzeni.

zobacz też:
Ulica Burmistrzów Jana i Leopolda Zawilskich
Sylwetki Leżajszczan - Maryla Ordyczyńska 
Ordyczyński Stanisław (1904-1984)

Ordyczyński Mikołaj Jan

Wincenty Ordyczyński (*19.07.1907-22.04.1991)
Genealogia rodziny na tle historii regionu

Ulica Burmistrzów Jana i Leopolda Zawilskich	Maryla Zawilska z Ordyczyńskich obchodzi dzisiaj swoje 101 Urodziny