Po wybuchu powstania w regionie leżajskim koncentrowano oddziały powstańcze, gromadzono dla nich oporządzenie, organizowano transport rannych, szpitale, zakwaterowanie, trasy przerzutu łączników i dowódców. W klasztorze bernardynów był szpital powstańców, którym opiekował się miejscowy lekarz Piotr Lewicki. Punkt zborny znajdował się również na folwarku plebańskim. Miejscowy starosta zachowywał się życzliwie wobec ruchu niepodległościowego. Pracownicy starostwa byli Polakami. Huzarzy leżajskiego garnizonu tolerowali przemykanie się ochotników na punkty zborne i ucieczki internowanych. [1].
W tym domu mieszkała rodzina Szeligów, jedna z najstarszych leżajskich rodów o tradycjach patriotycznych. Brali udział w powstaniu styczniowym.
Dom historyczny, wybudowany w 1841 roku przez Szymona Szeligę i jego żonę Salomeę z Graffów. Szymon był podleśniczym w lasach Potockiego, kontrolerem w RM leżajska, konsyliarzem kl. I Bractwa Szkaplerza, a Salomea podskarbiną Bractwa św. Szkaplerza w klasztorze OO Bernardynów w Leżajsku.
Z Leżajska w powstaniu styczniowym walczyli:
Z Leżajska w powstaniu styczniowym walczyli:
(za: Forum Historia Leżajska - Powstanie styczniowe)
W zdecydowanej większości byli oni rzemieślnikami, wyrobnikami ze Zmulisk, Podolszyn, Podklasztorza.
W Leżajsku osiadło kilku uczestników powstania. M. in.:
Bronisław Feliks Szeliga (16.01.1841-1921). Syn Szymona Szeligi i Salomei Graff. Chrzestnymi byli Cyprian Kiszak i Marianna Chodzińska żona Zachariasza. Położna Marianna Szuwalska. Chrztu dzień później udzielił ks Adam Jasiński.
W czasie Powstania 1863 pracował w tajnych komórkach patriotycznej organizacji wspomagającej powstanie, trudnił się przemytem przez granicę austriacko-rosyjską broni dla powstańców w Lubelskim, ukrytej wewnątrz mebli. Bronisław i jego młodszy brat Zygmunt przewozili broń wioząc na furmankach stoły i inne meble wytworzone w warsztatach Szeligów na targ do Krzeszowa po drugiej stronie granicy. Wieźli więcej niż trzeba było toczonych nóg stołowych, niektóre spośród nich były w środku wydrążone i "zawierały" metalowe części karabinów. Bronisław brał udział w potyczkach granicznych. [2].
Zygmunt Józef Szeliga (ur. 19.02.1843-1914). Syn Szymona Szeligi i Salomei Graff. Chrzcił go 22.2.1843 Józef Graff, a chrzestnymi byli: Bernard Graff i Marianna Ratkiewicz. Położną była Marianna Szuwalska.
Powstaniec 1863. Zanim wyruszył na pola bitew pracował w tajnych komórkach konspiracyjnej organizacji patriotycznej wspomagającej powstanie. Organizacja przemycała broń i wyposażenie w Lubelskie, przez przebiegającą niedaleko Leżajska granicę między zaborem austriackim i rosyjskim. Zygmunt i jego starszy brat Bronisław wozili meble wytworzone w warsztatach Szeligów na targ do Krzeszowa (po drugiej stronie granicy), w tym wiele toczonych nóg stołowych, wydrążonych w środku z ukrytymi w nich metalowymi częściami karabinów.
Zygmunt Szeliga spisał bitwy, w których uczestniczył, oto tekst jego wspomnień:
Bitwy w których brałem udział z oddziałem Kurowskiego i Czechowskiego:
1.) Pod Miechowem,
2.) Pieskową Skałą,
3.) Skałą,
4.) Chrobrzą,
5.) Jagolnicą,
6.) Solcem
Kiedyśmy się zeszli z oddziałem Łopackiego w Ciuchnówce, przeszedłem do oddziału Łopackiego i brałem udział lecz razem z oddziałem Czechowskiego:
7.) pod Stefankowem,
8.) Ostrowem,
9.) Rzeczniowem,
10.) Potoczkiem
11.) Ratajami.
Po rozbiciu nas pod Ratajami przeszedłem granicę i powróciłem do domu. Wyszedłem potem pod Lelewelem i brałem udział w bitwach pod:
12.) Panasówką, i
13.) Batorem
Po rozbiciu oddziału Lelewela zeszedłem się potenczas jeszcze z kapitanem Kalitą, który potem jako połkownik Rębajło zasłynął, lecz ja chodząc z nim spotkaliśmy się z oddziałem Kozłowskiego a że tam służył Aleksander Szeliga, brat mój, poszedłem z nim, i zostaliśmy obydwaj mianowani porucznikami i dano nam konia i wózek ażebyśmy obozy moskiewskie alarmowali i byliśmy zwani rakietnikami ponieważ alarmowaliśmy rakietami. Najsamprzód kazano nam miasto Lublin zaalarmować, co nam się szczęśliwie udało.
Gdyśmy przyjechali z tamtąd już rakietniki byli rozwiązani i zniesieni. Mnie przeznaczyli do żandarmerii narodowej w randze porucznika i wysłano z kapitanem Różyckim do gubernii Hełmskiej do powiatu Hrubieszowskiego. Tam my się jako oddział patrolujący do 22 go listopada i drobiazgowo ścieraliśmy się z moskalami Dnia 22 listopada przeszliśmy przez granicę koło Raszkowa a przeparci przez władze austriackie zostałem pochwycony i w więzieniu w Rzeszowie osadzony.
Koniec. Zygmunt Szeliga
Oprócz powyższych bitew Zygmunt uczestniczył także w bitwie pod Borią koło Ćmielowa, o tym starciu pisał w jednym ze swoich listów z 1913 r.
Z przytoczonych wspomnień wynika, że Zygmunt Szeliga walczył w Kieleckiem i Lubelskiem. Wyprawił się do powstania dość wcześnie, bo wyruszywszy w pole wraz z oddziałem płk Apolinarego Kurowskiego, walczył w bitwie pod Miechowem, stoczonej 17 lutego 1863 r. W oddziale płk Dionizego Czachowskiego walczył pod Skałą, gdzie rozegrały się dwie bitwy 4 marca i 23 marca, pod Chrobrzem 17 marca. W oddziale mjr Andrzeja Łopackiego walczył pod Stefankowem i Niekłaniem 22 kwietnia, pod Borią 4 maja, pod Ratajami 11 czerwca. Po tej bitwie Zygmunt Szeliga powrócił do domu i ponownie wyruszył do powstania w Lubelskie, i w oddziale płk M. Borelowskiego „Lelewela” jako sierżant 1-ej Kompanii Saperów walczył wraz z kuzynem Władysławem Szeligą pod Panasówką 3 września i pod Batorzem (gdzie zginął d-ca oddziału „Lelewel”) 7 września. Po śmierci „Lelewela” wszedł do oddziału płk Karola Kality „Rębajły”, a następnie służył pod majorem Walerym Kozłowskim jako rakietnik w randze porucznika przy alarmie Lublina. Później porucznik Żandarmerji Narodowej.
Zygmunt Szeliga wracając z powstania późną jesienią 1863 r. został ujęty przez Austriaków i osadzony w więzieniu na zamku w Rzeszowie. Potem jako "element nieprawomyślny" został administracyjnie skazany na osiedlenie się w innej niż Galicja części monarchii Habsburgów. [2].
Ignacy Gawlewicz, (ur. 1839 Leżajsk zm. 2.4.1924 Leżajsk. Walczył w oddziale gen, Jeziorańskiego),
Kazimierz Stanisław Jabłoński,
Jakub Kisielewicz, (ur. w 1840 w Leżajsku) „ był zaangażowanym w sprawy społeczne, a równocześnie lubił i umiał korzystać z uroków życia. W młodości przy współpracy z klasztorem organizował gromadzenie broni dla powstania styczniowego. W jego domu był też punkt zborny dla ochotników chcących brać udział w powstaniu, a później także sam walczył w oddziale gen. Jeziorańskiego” [4].
Antoni Kluz, (ur. r. 1842 w Leżajsku, zmarł 21 marca 1899 r.) czeladnik stolarski, służył jako szereg, w oddz. Lelewela. Walczył pod Panasówką i Batorzem. Po upadku powstania przez kilka miesięcy przebywał w Łańcucie, następnie zamieszkał w Rzeszowie. Tu we wrześniu 1865 r. ożenił się z Apolonią Turek, c. Szymona i Jadwigi Gąsior, zamieszkałą w Ruskiej Wsi. Tam też otworzył własny zakład stolarski ze składem. Do Rady Miejskiej po raz pierwszy wybrany w 1876 r. jako radny z Ruskiej Wsi. Przez dwie kolejne kadencje do 1882 r. pracował w komisjach dla spraw przynależności ubogich i dobroczynności publicznej oraz w miejscowej Radzie Szkolnej. W wyborach 1890 r. powtórnie wybrany do Rady Miejskiej i w jej składzie pozostał do śmierci. W 1896 r. uczestniczył w pracach komisji do spraw założenia nowego cmentarza i wyszukania odpowiedniego miejsca. W tym samym roku otrzymał prawa przynależności do gminy Rzeszów.W kwietniu 1897 r. został asesorem Magistratu. [5].
Ignacy Koczocik (ur.13.1.1830 w Leżajsku zm. 2.1.1910 Leżajsk - zm. po 1920 r.). Walczył w rejonie pogranicza. Mieszkał na Podklasztorzu,
Władysław Romuald Kopystyński (ur. w Leżajsku w r. 29.3.1846, służył w oddz. Czarneckiego, Younga, Jeziorańskiego i Wierzbickiego. Pod Fajsławicami wzięty do niewoli, konwojowany do Trockiej cytadeli, Warszawy i Moskwy, za wtawieniem się jen. Chruszczewa po odsiedzeniu 1% rocznej kary więzienia, jako małoletni uwolniony. Był ranny w głowę pod Kobylanką, pod Fajsławicami w palce u lewej ręki i 2-ma pchnięciami bagnetem w kark i prawą nogę. ,
Ignacy Kułacz,
Michał Matuszko (ur. ok. 1840 w Leżajsku. Mieszkał na Zmuliskach),
Walenty Niemczycki,
Jan Nyc, (ur. 27.5.1845 w Leżajsku. Mieszkał na Zmuliskach),
Aleksander Walenty Polaczek, ( ur. r. 12.2.1842 w Leżajsku, lakiernik, służył w oddz. Langiewicza (od Wąchocka do Grochowisk), Czachowskiego (w lasach Iłżyckich) i Bosaka).
Antoni Repilewicz, (ur. ok. 1840 w Leżajsku , garncarz służył w oddziałach Lelewela).
Bronisław Feliks Szeliga (patrz niżej),
Zygmunt Szeliga (patrz niżej),
Władysław Saturnin Szeliga (patrz niżej),
Jakub Szlachetka. ( ur.1833 w Leżajsku. Mieszkaniec Podolszyn. Po szczęśliwym powrocie z powstania ufundował kapliczkę, koło ob. stadionu. Zm. 1.1.1870 w Leżajsku).
W zdecydowanej większości byli oni rzemieślnikami, wyrobnikami ze Zmulisk, Podolszyn, Podklasztorza.
W Leżajsku osiadło kilku uczestników powstania. M. in.:
Emil Denker, (ur. w 1842 w Krakowie, zm. 1921, Cmentarz Rakowicki w Krakowie. 1863/4, kw. 57).
Służył jako dziesiętnik pod Langiewiczem w 3 Bat. Strzelców pod dowództwem majora Pióro. Walczył pod Sosnówką, Chrobrzą i Grotowiskami. Po powstaniu aptekarz w Leżajsku. >>Apteki i aptekarze w Leżajsku
artysta malarz Władysław Bąkowski,
Bernard Kulisiewicz - bernardyn,
Jan Karol Całczyński - (ur 13 grudnia 1844 roku w Łańcucie, zmarł 8.06.1913 r. we Lwowie. Jest pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim, kwatera 80). Pierwszy dyrektor Prywatnego Miejskiego Gimnazjum Realnego w Leżajsku,
Andrzej Garbacki - dzierżawca młyna bernardynów,
Marian Wodziński herbu Jastrzębiec (1840-1915) - osiadł w Leżajsku po powstaniu, Poseł na Sejm Krajowy Galicyjski we Lwowie. W 1864 zastępca burmistrza, długoletni sekretarz leżajskiego magistratu (na stanowisku sekretarza przepracował 50 lat). Honorowy obywatel Leżajska.
Władysław Saturnin Szeliga (1844-1924). Syn Józefa Szeligi i Katarzyny Chodzińskiej.
Powstaniec 1863 jako uczeń gimnazjalny. Walczył w Lubelskiem, służył jako podoficer strzelców pod płk Marcinem "Lelewelem" Borelowskim. Walczył wraz z kuzynem Zygmuntem Szeligą pod Panasówką 3 września i pod Batorzem (gdzie zginął d-ca oddziału "Lelewel") 7 września. Natomiast 9 października walczył w bitwie pod Otroszą.
Gdy powstanie w Lubelskiem chyliło się ku upadkowi, matka Władysława - Katarzyna Szeligowa dotarła do oddziału i zabrała syna do domu, dzięki czemu nie został pochwycony i uwięziony przez wojsko austriackie.
Zmarł 1 września 1924 r. we Lwowie. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim: pole – kwatera nr 40 – „Górka powstańców styczniowych” XVII rząd (rząd przedostatni), 2-gi grób od lewej. Na nagrobku błędna data urodzenia 1841. [2].
Powstaniec 1863 jako uczeń gimnazjalny. Walczył w Lubelskiem, służył jako podoficer strzelców pod płk Marcinem "Lelewelem" Borelowskim. Walczył wraz z kuzynem Zygmuntem Szeligą pod Panasówką 3 września i pod Batorzem (gdzie zginął d-ca oddziału "Lelewel") 7 września. Natomiast 9 października walczył w bitwie pod Otroszą.
Gdy powstanie w Lubelskiem chyliło się ku upadkowi, matka Władysława - Katarzyna Szeligowa dotarła do oddziału i zabrała syna do domu, dzięki czemu nie został pochwycony i uwięziony przez wojsko austriackie.
Zmarł 1 września 1924 r. we Lwowie. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim: pole – kwatera nr 40 – „Górka powstańców styczniowych” XVII rząd (rząd przedostatni), 2-gi grób od lewej. Na nagrobku błędna data urodzenia 1841. [2].
W czasie Powstania 1863 pracował w tajnych komórkach patriotycznej organizacji wspomagającej powstanie, trudnił się przemytem przez granicę austriacko-rosyjską broni dla powstańców w Lubelskim, ukrytej wewnątrz mebli. Bronisław i jego młodszy brat Zygmunt przewozili broń wioząc na furmankach stoły i inne meble wytworzone w warsztatach Szeligów na targ do Krzeszowa po drugiej stronie granicy. Wieźli więcej niż trzeba było toczonych nóg stołowych, niektóre spośród nich były w środku wydrążone i "zawierały" metalowe części karabinów. Bronisław brał udział w potyczkach granicznych. [2].
Powstaniec 1863. Zanim wyruszył na pola bitew pracował w tajnych komórkach konspiracyjnej organizacji patriotycznej wspomagającej powstanie. Organizacja przemycała broń i wyposażenie w Lubelskie, przez przebiegającą niedaleko Leżajska granicę między zaborem austriackim i rosyjskim. Zygmunt i jego starszy brat Bronisław wozili meble wytworzone w warsztatach Szeligów na targ do Krzeszowa (po drugiej stronie granicy), w tym wiele toczonych nóg stołowych, wydrążonych w środku z ukrytymi w nich metalowymi częściami karabinów.
Zygmunt Szeliga spisał bitwy, w których uczestniczył, oto tekst jego wspomnień:
Bitwy w których brałem udział z oddziałem Kurowskiego i Czechowskiego:
1.) Pod Miechowem,
2.) Pieskową Skałą,
3.) Skałą,
4.) Chrobrzą,
5.) Jagolnicą,
6.) Solcem
Kiedyśmy się zeszli z oddziałem Łopackiego w Ciuchnówce, przeszedłem do oddziału Łopackiego i brałem udział lecz razem z oddziałem Czechowskiego:
7.) pod Stefankowem,
8.) Ostrowem,
9.) Rzeczniowem,
10.) Potoczkiem
11.) Ratajami.
Po rozbiciu nas pod Ratajami przeszedłem granicę i powróciłem do domu. Wyszedłem potem pod Lelewelem i brałem udział w bitwach pod:
12.) Panasówką, i
13.) Batorem
Po rozbiciu oddziału Lelewela zeszedłem się potenczas jeszcze z kapitanem Kalitą, który potem jako połkownik Rębajło zasłynął, lecz ja chodząc z nim spotkaliśmy się z oddziałem Kozłowskiego a że tam służył Aleksander Szeliga, brat mój, poszedłem z nim, i zostaliśmy obydwaj mianowani porucznikami i dano nam konia i wózek ażebyśmy obozy moskiewskie alarmowali i byliśmy zwani rakietnikami ponieważ alarmowaliśmy rakietami. Najsamprzód kazano nam miasto Lublin zaalarmować, co nam się szczęśliwie udało.
Gdyśmy przyjechali z tamtąd już rakietniki byli rozwiązani i zniesieni. Mnie przeznaczyli do żandarmerii narodowej w randze porucznika i wysłano z kapitanem Różyckim do gubernii Hełmskiej do powiatu Hrubieszowskiego. Tam my się jako oddział patrolujący do 22 go listopada i drobiazgowo ścieraliśmy się z moskalami Dnia 22 listopada przeszliśmy przez granicę koło Raszkowa a przeparci przez władze austriackie zostałem pochwycony i w więzieniu w Rzeszowie osadzony.
Koniec. Zygmunt Szeliga
Oprócz powyższych bitew Zygmunt uczestniczył także w bitwie pod Borią koło Ćmielowa, o tym starciu pisał w jednym ze swoich listów z 1913 r.
Z przytoczonych wspomnień wynika, że Zygmunt Szeliga walczył w Kieleckiem i Lubelskiem. Wyprawił się do powstania dość wcześnie, bo wyruszywszy w pole wraz z oddziałem płk Apolinarego Kurowskiego, walczył w bitwie pod Miechowem, stoczonej 17 lutego 1863 r. W oddziale płk Dionizego Czachowskiego walczył pod Skałą, gdzie rozegrały się dwie bitwy 4 marca i 23 marca, pod Chrobrzem 17 marca. W oddziale mjr Andrzeja Łopackiego walczył pod Stefankowem i Niekłaniem 22 kwietnia, pod Borią 4 maja, pod Ratajami 11 czerwca. Po tej bitwie Zygmunt Szeliga powrócił do domu i ponownie wyruszył do powstania w Lubelskie, i w oddziale płk M. Borelowskiego „Lelewela” jako sierżant 1-ej Kompanii Saperów walczył wraz z kuzynem Władysławem Szeligą pod Panasówką 3 września i pod Batorzem (gdzie zginął d-ca oddziału „Lelewel”) 7 września. Po śmierci „Lelewela” wszedł do oddziału płk Karola Kality „Rębajły”, a następnie służył pod majorem Walerym Kozłowskim jako rakietnik w randze porucznika przy alarmie Lublina. Później porucznik Żandarmerji Narodowej.
Zygmunt Szeliga wracając z powstania późną jesienią 1863 r. został ujęty przez Austriaków i osadzony w więzieniu na zamku w Rzeszowie. Potem jako "element nieprawomyślny" został administracyjnie skazany na osiedlenie się w innej niż Galicja części monarchii Habsburgów. [2].
Źródło:
[1]. Dzieje Leżajska - Józef Półćwiartek
[1]. Dzieje Leżajska - Józef Półćwiartek
[2]. Informacje od Jakuba Szeligi
[4]. Stanisław Kisielewicz - "Od Leżajska do Łodzi"
[6]. Plac Mariacki - Dom Szeligów
[8]. Jan Karol Całczyński
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz