Księgi kościelne i inne dokumenty parafialne

Spróbuję odpowiedzieć na pytania zadane w poprzednich postach nt jakich dokumentów można szukać w kościelnych archiwach.
Udało mi się przeglądać tylko w 1 parafii:
 Liber Mortui, Liber Mortuorum
 Liber Baptisatorum  
 Liber Animarum
 Liber Copulatorum
 Księga Nawróconych - Liber Conversorum
 Liber pro extranei e regno Poloniae et America
 Protokół czynności Urzędu Parafialnego w Tarnawcu. A między kartkami w księgach wiele listów, metryk, wyciągów, zaświadczeń, opinii, pism urzędowych, drzew genealogicznych w formie graficznej i rozpisanych wyciągów familijnych, spis mieszkańców wg nr domów i wg nazwisk.
Od wielu lat zajmuję się genealogią. Wielokrotnie próbowałam zdobyć wgląd w księgi parafialne. Bez pozytywnego skutku, niestety. Większość księży odsyłała mnie do archiwum w Rzeszowie lub w Przemyślu. Budowałam więc drzewo w oparciu o wywiady, często bez dat, często wprowadzając błędne dane. Wrzucałam je do Internetu licząc na odzew. Rzeczywiście wiele osób wysyłało do mnie na skrzynkę informacje korygujące błędy. Wiele osób zaproponowało mi współpracę w tworzeniu wspólnego drzewa. W międzyczasie dotarłam do ksiąg kościelnych w USC w Kuryłówce. Kilka lat temu proboszcz w Tarnawcu odsyłał mnie z kwitkiem do archiwum, mimo, że pocztą pantoflową dowiedziałam się o istnieniu dokumentów w parafii.

 Pewnego razu dostałam od kuzynki rozrysowane przez księdza drzewo jednej z rodzin niemieckich kolonistów. Dowiedziałam się, że wszystkie rodziny mają takie drzewa. Podczas prac porządkowych odnaleziono ukryte w dużych kopertach wywody przodków. Tylko co z tego, że istnieją? Gdzie się znajdują i kto je ma? Próbowałam dotrzeć do osób, które sprzątały kościelne zakamarki, ale na dzień dzisiejszy słyszałam tyko jedną odpowiedź - nic im na ten temat nie wiadomo.
Dopiero, kiedy zmienił się proboszcz w tarnawieckiej parafii postanowiłam wykorzystać mój urok osobisty i poprosiłam go o pomoc. Udało się.
 A tak na poważnie, wielki szacunek należy się naszym księżom, którzy skrupulatnie  prowadzili zapisy wszelkiego rodzaju, księżom, którzy przechowali takie księgi, bo jak wiadomo, księgi powinny znajdować się w archiwach. Z tego co wiem, niektóre księgi zabrano do Wiednia, pozostałe księgi zostały przekazane do archiwów, a jednak można jednocześnie odnaleźć takie same księgi w USC i w parafii w Tarnawcu. Widocznie księża tworzyli księgi w kilku kopiach, przepisywali księgi własnoręcznie, co mogę potwierdzić, identyfikując ich po charakterze pisma. Wielkie im za to dzięki! 
Księga Ogłoszeń Parafii Tarnawiec niczym pamiętnik zawiera zapiski o ofiarodawcach, o wydatkach, o nabożeństwach żałobnych, katafalkowych, o działalności bractw np. wstrzemięźliwości, bractwie adoracji.

Oprócz wzorowego prowadzenia ksiąg kościelnych, księża tworzyli drzewa genealogiczne poszczególnym rodzinom. Dorwałam 2 grube segregatory z rozpisanymi drzewami dla każdego numeru domu w Brzyskiej Woli i Jastrzębcu. Niestety, nie udało mi się odnaleźć takich drzew dla mieszkańców Kuryłówki i Ożanny. Mam nadzieję, że takowe istnieją.

W zeszycie z rozpisanymi koligacjami rodzin odnalazłam wyciąg familijny Józefa Kusego, którego poślubiła  siostra mojego teścia - Helena Ordyczyńska. W takich wyciągach familijnych są odnośniki do numerów domów, gdzie przeniosła się osoba po ślubie.




  

W dokumentach można znaleźć również koperty, listy, oryginalne metryki przesłane z innych parafii, karteluszki z zapiskami nt osób, opiniami o osobach.  

  Z Kuryłówki, Tarnawca czy Brzyskiej Woli, podobnie jak z całej Polsce  przodkowie wyjeżdżali do Ameryki za chlebem. Wyjazd do Ameryki organizowało kilka osób, przyjeżdżali do Kuryłówki, werbowali ekipę. Chętna do wyjazdu grupa mieszkańców jechała z całym ekwipunkiem furmankami do Łańcuta. W Leżajsku nie było jeszcze kolei. Potem pociągiem do Hamburga lub innych miejscowości, a dopiero potem statkiem do USA. Większość z nich zapuściła korzenie w Hartford. W Kościele Cyryla i Metodego brali śluby, chrzcili narodzone w Hartford dzieci. Tam umierali i tam na cmentarzu są pochowani. Można odnaleźć w Internecie spisy osób pochowanych na hartfordzkim cmentarzu. 

  

 Z dokumentów można dowiedzieć się wielu ciekawych informacji.

 

W księgach kościelnych, między kartkami odnaleźć można również dokumenty metrykalne zapisane po rosyjsku. Pochodzą z sąsiednich parafii. Wiadomo, że parafia Tarnawiec graniczyła z parafiami będącymi pod zaborem rosyjskim, a tam od ok. 1867 roku język rosyjski był obowiązkowy we wszystkich urzędach i także w parafiach. Była to swoista zemsta cara za powstanie styczniowe. 

Uważam, że zarówno ks. Julian Krzyżanowski, jak i ks. Ignacy Łaskawski czy ks. Kazimierz Węgłowski z Tarnawca byli genealogami z krwi i kości.   

Wielkie podziękowania należą się również obecnemu proboszczowi parafii w Tarnawcu, który jest przychylny genealogom i chętnie udostępnia dokumenty pomocne w badaniach genealogicznych.

Protokół czynności Urzędu Parafialnego w Tarnawcu

Doskonałym źródłem wiedzy dla genealoga są prowadzone w parafiach Protokoły Czynności.
Są tam prowadzone przez księdza zapisy wydawanych z parafii dokumentów: metryk, wykazów zmarłych, dzieci nieślubnych, wykazów ruchu ludności, zeznań podatkowych i innych wykazów statystycznych. Informacje tam zawarte mogą dać trop do dalszych poszukiwań, gdyż często podawane są miejscowości, bądź urzędy, do których odesłano dokumenty.

 

 

  

Artur Hausner inżynier magistratu we Lwowie prosi o metrykę ślubu  Karola Józefa Hausnera z Dornbach

 

Prośba o dyspenzę małżeńską dla Adama Beigerta i Marii Schoenborn

 

 

 

 

 

 

 

   

Księga Nawróconych - Liber Conversorum

W parafii tarnawieckiej w Tarnawcu znajduje się Księga Nawróconych - Liber Conversorum, w której istnieją zapisy osób wyznania prawosławnego deklarujących rezygnację z prawosławia na rzecz religii rzymskokatolickiej. 

Takie dane są bardzo ważne, gdyż ukierunkowują dalsze szukanie przodków, ale już w księgach cerkiewnych.

Ci, którzy przyjęli obrządek łaciński i zostali zapisani do Liber Conversorum musieli najpierw złożyć odpowiedni wniosek do Ordynariatu Biskupiego Obrządku Łacińskiego w Przemyślu i dokonać odpowiedniej opłaty.

Ordynariat wydawał taki akt nawrócenia. Ciekawa jest treść takiego pisma. Cytuję fragmenty:

„Skoro akatolik (tu imię i nazwisko) wyznania prawosławnego za łaską Bożą objawił chwalebny zamiar porzucenia swoich dotychczasowych błędów i nawrócenia się do Kościoła prawdziwego udzielamy władzy zezwolenia tegoż pro foro externo od ekskomuniki z grzechem herezji związanej i polecamy przyjąć go na łono Kościoła (…)

(…) Osoba nawrócona powinna zgłosić pisemnie zmianę wyznania wobec politycznej władzy powiatowej”. 

Zdarzało się, że nowożeńcy przybywali z Królestwa Polskiego celem zawarcia związku małżeńskiego w Tarnawcu, gdyż nie dostawali zgody rządu rosyjskiego. Powodem mógł być fakt, że matka narzeczonego pochodziła z Unitów Katolików, a rząd rosyjski ciągnął takich na prawosławie i nie zezwalał na ślub w Kościele Katolickim. W takim przypadku ksiądz w Tarnawcu spisywał protokół, deklarując spełnienie wymaganych warunków. 

Gniazdo Ćwikłów

Kiedy przyjaciel ze szkolnej ławy mojego syna chwalił się swoim kuzynem Ryśkiem Ćwikłą z Zakopanego, znanym olimpijczykiem w slalomie, wprawił mnie w konsternację.
Jaki to twój krewny? Przecież to bratanek mojej babci -próbowałam wyprowadzić go z błędnego przywłaszczania sobie rodziny.
Nie umiał mi wytłumaczyć stopnia pokrewieństwa.
Jego dziadek Franciszek Ćwikła przez wiele lat był bliskim sąsiadem mojej babci w Kuryłówce. Owszem, nosił to samo nazwisko, co moja babcia, ale ani jego dziadek, ani moja babcia nie uznawali siebie za rodzinę. Jako dziecko, przebywając u babci, często wpadałam po zakupy do sklepu prowadzonego przez jego dziadka Franka.
Ćwikłów w Kuryłówce pełno, prawie w każdym domu ktoś ma za przodka Ćwikłę, ale większość z nich uważała, że nie są ze sobą spokrewnieni. Na wszelki wypadek zainteresowałam się tą gałązką i rozpracowałam ją dość dokładnie. Wg przekazów rodzinnych moi Ćwikłowie pochodzili z Brzyskiej Woli, przodkowie Franka Ćwikły z Ożanny.
Wczoraj dorwałam się do ksiąg kościelnych z Ożanny. Miałam na myśli rozpracowanie rodziny Franka. Tymczasem spotkało mnie wielkie zaskoczenie. Jakże miłe!
Mamy wspólnych z Frankiem 4 x pradziadków. Do tej pory miałam dane tylko o 3 x pradziadku Błażeju. Udało mi się odnaleźć ojca i dziadka mojego Błażeja i powiększyć drzewo o 2 pokolenia.
Franciszek Ćwikła i Agata Ciesakowa to nasi wspólni 4x pradziadowie. Ich rodzice (5xpra) to Kazimierz Ćwikła i Regina Jurczakowa -  mieszkali w Ożannie pod numerem 35. Kazimierz urodził się w 1737 roku , zmarł 22 lutego 1817 r dożył 80 lat. Jego żona, a nasza 5 x prababka Regina Jurczakowa ur się w 1749r, zmarła 12 sierpnia 1824r w wieku 75 lat. Była 12 lat od niego młodsza. Oprócz najstarszego syna Franciszka mieli jeszcze 3 dzieci, w tym bliźniaki: Mikołaja i Jana.
Franciszek i Agata Ciesakowa mieli 4 dzieci, przynajmniej tyle udało mi się odszukać w dokumentach.

  

Ich syn Sebastian miał 2 żony, o ich córce Katarzynie wiem niewiele, drugi syn Stanisław miał też 2 żony i jest przodkiem tego Franka ze sklepu, tylko Błażej, najstarszy syn (ten mój) miał 1 żonę. Udało mi się nawet ustalić jego teściową, nazywała się Anna Kuszowa.
Skąd więc informacja, że moi pochodzą z Brzyskiej Woli? W tamtejszych księgach Ćwikłów równie dużo, jak w Kuryłówce, może nawet więcej. Ale pojawiają się chyba dużo później, być może żenili się z pannami z Brzyskiej Woli i pozakładali nowe gniazda. A stamtąd trafili do Kuryłówki.
Gwoli wyjaśnienia. Ożanna i Brzyska Wola należą do tej samej parafii w Tarnawcu, co Kuryłówka. Wszystkie wioski są od siebie o kilka kilometrów od siebie oddalone.

Narodowy Spis Powszechny

To nie prima aprilis! To od dzisiaj, czyli od 1 kwietnia 2011r w naszym kraju przeprowadzony zostanie Narodowy Spis Powszechny. Jest to pierwszy spis ludności i mieszkań realizowany w kilka lat po integracji z Unią Europejską. Będzie cennym porównawczym źródłem informacji i wiedzy o gospodarce, rolnictwie i społeczeństwie w okresach przed i po transformacji.

W Stanach Zjednoczonych spisy ludności odbywają się co 10 lat. Obejmują one każdego obywatela bez względu na status, czy też prawo do głosowania.

Strona Family Search udostępnia cenzusy, czyli spisy ludności z lat 1900, 1910, 1920 i 1930. Kolejne spisy niestety, nie są jeszcze udostępnione, ale dzięki spisom usostępnionych możliwe jest odnalezienie i uzyskanie wielu ciekawych informacji o polskich emigrantach w I połowie XX wieku.

Dysponuję 2 dokumentami spisów z 1920 i 1930 roku. Obydwa dokumenty dotyczą moich krewnych mieszkających w Hartford pomogła mi odnaleźć poprzez Forum Forgenu - Marzena (m_jaro). Dzięki Marzenko.

Fourteenth Census of the United States: 1920 – Population z Hartford City, distric No 47/17B z dn. 3 stycznia 1920 roku.

O spisanych członkach rodziny możemy dowiedzieć się: jak się nazywali, jakie łączyły ich relacje rodzinne/stopień pokrewieństwa, wiek, rasa, miejsce urodzenia osoby / ojca/matki. Podany jest też adres.

Antonina Banaś z d. Horst to wnuczka moich prapradziadków Milli.

Z cenzusu z 1920r mogę odczytać:

Antonina Banaś lat 30, Austria, przebywa w USA od 1905r, narodowość ojca: Galician, narodowość matki: Galician.  

Józef Banaś jej mąż, lat33, Austria, przebywa w USA od 1907r Galician, , narodowość ojca: Polish, narodowość matki: Polish.  

Katarzyna córka, lat 9, Connecticut, narodowość ojca: Austria, narodowość matki: Galician.  

Fryderyk, syn, lat 6, Connecticut, narodowość ojca: Austria, narodowość matki: Galician.  

Tadeusz, syn, lat 7 2/12, Connecticut, narodowość ojca: Austria, narodowość matki: Galician.  

Wanda, córka, lat 1 11/12, Connecticut, narodowość ojca: Austria, narodowość matki: Galician.  

Schönborn Rudolf, kuzyn, lat 33, przebywa w USA od 1912r, Galician, narodowość ojca: Poland, narodowość matki: Poland.  

Fifteenth Census of the United States: 1930 – Population Schedule.

Z cenzusu z 1930r mogę odczytać:

Antonina Banaś lat 39, Austria, język Polish, narodowość ojca: Germany, narodowość matki: Poland.  

Józef Banaś jej mąż lat 41, Russian, język german, narodowość ojca: Poland, narodowość matki: Poland.  

Katarzyna córka, lat 20, Connecticut, język english, narodowość ojca: Russia, narodowość matki: Austria.  

Fryderyk, syn, lat 17, Connecticut, język english, narodowość ojca: Russia, narodowość matki: Austria.  

Tadeusz, syn, lat 14, Connecticut, język english, narodowość ojca: Russia, narodowość matki: Austria.  

Wanda, córka, lat 12, Connecticut, język english, narodowość ojca: Russia, narodowość matki: Austria.  .  

Nie ma już w spisie kuzyna Rudolfa.

Na stronach GUS jest interesujący dział NT historii spisów powszechnych. http://www.stat.gov.pl/gus/7853_PLK_HTML.htm

Pierwszym spisem ludności na ziemiach polskich, którego dokumenty przedstawiamy, był spis przeprowadzony na podstawie Konstytucji z 22 czerwca 1789 r. uchwalonej przez Sejm Czteroletni (1788–1792). Wyniki tego spisu miały posłużyć do powzięcia uchwały w sprawie podatku przeznaczonego na pokrycie kosztów utrzymania stałej stutysięcznej armii. W spisie ujęto nie tylko liczbę ludności, ale także jej strukturę społeczno-zawodową. Chociaż spis ten, ze względu na jego charakter, nie objął stanów uprzywilejowanych, tj. szlachty i duchowieństwa, to jednak stał się podstawą szacunków obliczania zaludnienia Rzeczypospolitej końca XVIII w. przez dawnych i współczesnych historyków i statystyków.

Inicjatorem tych uchwał i autorem tabel statystycznych spisu 1789 r. i statystycznej metody wymiaru podatków na wojsko był poseł hrabia Fryderyk Józef Moszyński (1737–1818).

Dokumenty tego spisu to: wystąpienie posła F. J. Moszyńskiego na sesji sejmowej z 9 marca 1789 r., uzasadniające przeprowadzenie spisu, tekst Konstytucji z 22 czerwca 1789 r. pod nazwą „Lustracyja dymów i podanie ludności”, formularz „Tabella ludności spisu 1789 r.” oraz druk pn. „Okazanie proporcyi między województwami, miast, wsiów, dymów i podatków...”, będący wynikami spisu ludności.

Polska uczestniczyła w spisach, nawet w czasach, gdy byliśmy pod zaborami.
W monarchii austrowęgierskiej – w skład której wchodziła Galicja – powszechne spisy ludności przeprowadzano w latach: 1857, 1869, 1880, 1890, 1900, 1910, zawsze w dniu 31 grudnia.

Spisy ludności w Galicji były spisami imiennymi. Spisywano tzw. ludność stale zamieszkałą w danej miejscowości, jak i obecną w dniu spisu w tej miejscowości, choć w niej nie mieszkającą na stałe. Taka zasada, sformułowana w 1869 r., obowiązywała we wszystkich spisach austriackich od 1869 do 1910 r. Pytano o: nazwisko, płeć, stan cywilny, wiek i miejsce urodzenia, wady fizyczne i umysłowe. Tylko w pierwszych dwóch spisach (z lat 1857 i 1869) badano narodowość.

Wyniki spisu ludności Galicji z 1900 r. oprócz opracowania statystycznego doczekały się też opracowania kartograficznego w postaci map językowych i wyznaniowych wykonanych pod kierunkiem prof. dra Józefa Buzka, ówczesnego kierownika Krajowego Biura Statystycznego.

Profesor Buzek był też autorem pracy, której tekst przedstawiamy, zatytułowanej „Uwagi ze względu na zbliżający się spis ludności”, wydanej w Krakowie w 1910 r. W pracy tej wyjaśnia, co to jest spis ludności, sposób jego przeprowadzenia oraz charakteryzuje od strony statystycznej skład ludności Galicji w podziale na cechy demograficzne, skład narodowościowy i wyznaniowy.

Warto przystąpić do spisu, zwłaszcza, że po raz I można przekazać dane przystępując do samospisu drogą elektroniczną. Za tydzień, od 8 kwietnia ankieterzy będą dzwonić w tym samym celu do naszych domów, a w połowie kwietnia będą spisywać bezdomnych..
W spisie powszechnym będą zebrane dane z następujących tematów badawczych:
 1) stan i charakterystyka demograficzna ludności;
2) edukacja;
3) aktywność ekonomiczna osób;
4) dojazdy do pracy;
5) źródła utrzymania osób;
6) niepełnosprawność;
7) obywatelstwo;
8) migracje wewnętrzne;
9) migracje zagraniczne;
10) narodowość i język oraz mniejszości narodowe i etniczne;
11) wyznanie (przynależność do kościoła lub związku wyznaniowego);
12) gospodarstwa domowe i rodziny;
13) stan i charakterystyka zasobów mieszkaniowych (mieszkania i budynki)